Ακριβώς πριν μία εβδομάδα δημοσιεύτηκε ένα video. Οκ, ναι, δημοσιεύτηκαν πολλά videos προφανώς, αλλά σε ένα θα δώσω σημασία. Κατά πάσα πιθανότητα το πήρατε κι εσείς γραμμή. Αναφέρομαι στο κοινωνικό πείραμα της ActionAid Hellas με την ρατσιστική επίθεση στη στάση του λεωφορείου.Το βάζω και εδώ για όποιον δεν αντιλήφθηκε την ύπαρξή του.
Ωραίαααα. Σε αντίθεση με την περίπτωση της σεξουαλικής παρενόχλησης στο 1ο άρθρο, που ξέχασα να σταματήσω το κράξιμο, εδώ δεν έχω κάτι για να είμαι αρνητικός προς το video. Μπορεί να μην φάνηκε από εκείνη την περίπτωση, αλλά γενικά τα ψιλολατρεύω τα κοινωνικά πειράματα. Ακόμα και αυτά που αυτοπροσδιορίζονται ως pranks! Γενικά, έχουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον οι αυθόρμητες αντιδράσεις τυχαίων ανθρώπων υπό συγκεκριμένες καταστάσεις. Θυμάμαι ότι ακόμα και με το Candid Camara αλλά και με τις φάρσες του Φερεντίνου, για παράδειγμα, αυτό που με εξίταρε ήταν το πώς χειριζόντουσαν το εκάστοτε γεγονός οι εμπλεκόμενοι.
Όταν εγώ έκανα κοινωνικά πειράματα, εσείς τρώγατε βελανίδια. Γατάκια.
Ας επιστρέψουμε όμως στο θέμα. Σε αυτήν την περίπτωση, παρακολουθούμε περιστατικά ρατσιστικής επίθεσης και πώς αντιδρούν οι παρευρισκόμενοι. Εντάξει, στο video βλέπουμε κάποια στιγμιότυπα, αλλά λέγεται ότι αυτό επαναλήφθηκε 22 φορές και από αυτές γύρω στις 15, παρατηρήθηκε υπεράσπιση και προστασία του ξένου. Να πω την αλήθεια, λίγο με ενδιαφέρει αν όντως ισχύουν αυτά τα νούμερα. Και λιγότερα να ήταν, προωθείται ως σωστό η υπεράσπιση. Οπότε εγώ είμαι οκ με αυτό. Με τι δεν είμαι οκ φαντάζομαι ότι ρωτάτε. Μα φυσικά με τις άλλες περιπτώσεις που δεν έχουμε ρατσιστική επίθεση και πολύ περισσότερη με τη γενίκευση περί ρατσισμού.
Ας υποθέσουμε παρόμοιες συνθήκες με αυτές του video. Έχουμε δηλαδή τύπο σε στάση λεωφορείου, έστω Βρασίδας, και Πακιστανό που κάθεται στο παγκάκι χωρίς κανέναν δίπλα του. Θεωρούμε επίσης ότι εάν ο Βρασίδας αρχίζει να φωνάζει στον Πακιστανό να σηκωθεί/φύγει/ξεκουμπιστεί με ευθείες αναφορές στο δέρμα του ή την προέλευσή του και τα ρέστα, τότε αυτό συνιστά ρατσιστική επίθεση/συμπεριφορά. Φαντάζομαι ότι δεν διαφωνεί κανείς με αυτό. Υπό τις ίδιες συνθήκες, τι δεν είναι ρατσιστική συμπεριφορά; Οτιδήποτε δεν είναι σαν αυτό; Ακριβώς το αντίθετο και μόνο;
Ξαναπάμε στο ίδιο περίπου σενάριο αλλά υποθέτω τρία άλλα άτομα σε τρεις διαφορετικές στάσεις, τον Μάριο, τον Τάσο και τον Παναγιώτη. Ο Μάριος βρίσκεται σε στάση όπου Πακιστανός κάθεται μόνος του στο παγκάκι, είναι αρκετά κουρασμένος αλλά προτιμά να περιμένει όρθιος παρά να κάτσει δίπλα στον Πακιστανό. Ο Τάσος βρίσκεται σε άλλη στάση, όπου και πάλι Πακιστανός κάθεται μόνος του στο παγκάκι, και κάθεται κι αυτός δίπλα του. Τέλος, ο Παναγιώτης βρίσκεται κι αυτός σε στάση όπου 3 κοπέλες (λευκές εάν πραγματικά αυτό αναρωτιέστε) κάθονται στο παγκάκι, υπάρχει Πακιστανός όρθιος παραδίπλα, και ο Πάνος λέει σε μία από τις κοπέλες να σηκωθούν για να κάτσει ο Πακιστανός. Είναι κάποιος από τους τρεις, ρατσιστής; Και αν ναι, ποιος; Για μένα ισχύουν τα εξής : Μάριος: Δεν ξέρουμε και δεν μπορούμε να πούμε. Τάσος: Όχι. Παναγιώτης: Όχι απλά δεν είναι, είναι και αντί-ρατσιστής.
Ώπα, τώρα που το ξανασκέφτομαι, διαγράψτε το “για μένα”. Είτε σας αρέσει είτε όχι, αυτές είναι οι σωστές και λογικές απαντήσεις. Από τη μια λοιπόν, η προσπάθεια αποφυγής οποιασδήποτε επαφής με “ξένο” δεν είναι ρατσισμός. Μπορεί να είναι ένδειξη βέβαια, αλλά από μόνης της δεν “στέκεται”. Ο Μάριος μπορεί να θέλει να μην κάθεται κανείς δίπλα του, ασχέτως ιθαγένειας. Με λίγο καλύτερες πιθανότητες, μπορεί να είναι απλά ένδειξη ξενοφοβίας αλλά και πάλι δεν “στέκεται” από μόνη της. Από την άλλη ο Παναγιώτης είναι (μάλλον) υπερβολικός. Μπορώ να το πω και πιο απλά. Σας έχει τύχει ποτέ (ή σε κάποιον γνωστό σας) να έχετε κάνει κάτι μόνο και μόνο για να μην θεωρηθείτε ρατσιστές; Για παράδειγμα δηλαδή, έστω η Βούλα (και πάλι τυχαίο άτομο) η οποία δουλεύει ταμίας σε supermarket. Γενικά αντιμετωπίζει όλους τους πελάτες με την ίδια περίπου ευγένεια. Όταν όμως πήγε στο ταμείο της ο Ρατζίντ (ξέρω ‘γω), προσπάθησε να ήταν κάπως περισσότερη ευγενική από ότι συνήθως. Όχι επειδή το είχε σχεδιάσει στο μυαλό της από την ημέρα που υπέγραφε το χαρτί προσλήψεως, αλλά επειδή εκείνη τη στιγμή, χωρίς να το σκεφτεί, αυτό της ήρθε ασυναίσθητα να κάνει. Ε, αυτό εννοώ! Αυτή την διάκριση σε μικρό βαθμό βέβαια.
Αααα, τον Ρατζίντ δεν θα τον αφήσω ούτε φιλοδώρημα να μου δώσει.
Θα μου πείτε βέβαια «Καλά ρε μαλάκα, και τι σε νοιάζει εσένα; Σιγά το πράγμα δηλαδή!». Και όμως, με νοιάζει σε τόσα πολλά επίπεδα. Σε πρώτη φάση δεν με βρίσκει σύμφωνο το να αντικαθιστάμε κάτι λάθος με κάτι, εμμμ, απλά λιγότερο λάθος. Ναι, οκ, δεν τρελάθηκα ξαφνικά, δεν θεωρώ ότι αν δεν μπορούμε να έχουμε το ολόσωστο, ε τότε ας πάει στο διάολο, να μείνει όπως είναι! Το να περνάς από το λάθος στο λιγότερο λάθος αλλά και πιο πέρα, είναι μέρος της διαδικασίας. Να προχωράμε όμως. Εδώ τείνουμε προς την κατάσταση που θα πρέπει κάποιος να αποδείξει ότι δεν είναι ρατσιστής αντί για το ανάποδο.
Σε δεύτερο επίπεδο, με ενοχλεί το πώς επηρεάζονται διάφορα θέματα. Τυχαία περίπτωση που μου έρχεται στο μυαλό είναι το Ισλάμ. Στις περισσότερες περιπτώσεις δεν μπορεί να γίνει συζήτηση σε σωστή βάση, επειδή εάν κάποιος αρχίζει να λέει τα πράγματα με το όνομά τους, πετάγονται οι ρουβίτσες και γκαρίζουν «Ρατσιστής! Ρατσιστής!». Ναι, “τα πράγματα, με το όνομά τους”. Αυτό είναι η φυσική συνέχεια της παραπάνω συμπεριφοράς, ίσως όχι με άμεση σύνδεση. Επίσης, για να έρθουμε και στα ενδότερα, δεν μπορεί να γίνει συζήτηση σε σωστή βάση ούτε και για τη μετανάστευση και τη λαθρομετανάστευση. Δεν νομίζω ότι χρειάζεται να το αναλύσω και πολύ. Είναι σαφές ότι αν διανοηθεί κανείς να πει «ρε παιδιά, μήπως να περιορίσουμε το μεταναστευτικό κύμα γιατί πολύ απλά δεν μπορούμε να φιλοξενήσουμε άλλους», θα πεταχτούν και πάλι οι ρουβίτσες. Όχι, σας προκαλώ δηλαδή, παρακολουθήστε το παρακάτω debate (σχεδόν 2 ώρες) και πείτε μου εσείς, ψυχρά ποιος είχε ορθότερα επιχειρήματα; Ο Βορίδης ή η Λυμπεράκη (ή αν θέλετε, το «ΝΑΙ» ή το «ΟΧΙ»); Και πολύ περισσότερο τι να πεις για μία τέτοια περίπτωση που αναγκάζεσαι, αν δεν το αντιμετωπίσεις με προκατάληψη, να συμφωνήσεις με τον Μαυρουδή; Μα με τον Μαυρουδή;;; Για να μη πιάσω καν το θέμα ότι όλο το αντιρατσιστικό/αντιφασιστικό κίνημα δεν επιτρέπει καν το διαχωρισμό μεταξύ μετανάστη και λαθρομετανάστη.
Με όλα αυτά στο μυαλό μου πέτυχα και σχόλια στο facebook από κοινοποιήσεις του video της ActionAid, τα οποία ήταν της μορφής «Εσείς που και καλά δεν είσαστε ρατσιστές, γιατί φοβάστε να κυκλοφορήσετε στα στενά γύρω από την Ομόνοια μετά τα μεσάνυχτα;;;; Εεεε;;;». Διότι όπως καταλαβαίνετε, για να αποδείξεις ότι δεν είσαι ρατσιστής πρέπει να αφήσεις πίσω σου κάθε δείγμα λογικής. Έτσι για το yolo! Εγώ πάλι προτιμώ να κρίνω τους ανθρώπους είτε είναι Πακιστανοί, Αλβανοί, Τούρκοι, Άγγλοι, Σουηδοί ή Γάλλοι, και θετικά και αρνητικά. Πολύ περισσότερο δεν θα το κρύψω κιόλας. Θυμάμαι μάλιστα και μια ατάκα από την ταινία Lincoln, όπου ο Abraham έχει μια συζήτηση, μερικές μέρες πριν την ψήφιση της 13ης τροπολογίας, με μια κυρία η οποία ήταν μαύρη (μην σηκώνετε φρύδια! Μαύρη ήταν! Τι να κάνω;), η οποία νομίζω ότι άνηκε στο υπηρετικό του προσωπικό. Του λέει λοιπόν η κυρία «Πολλοί λευκοί δεν μας θέλουν εδώ. Εσείς μας θέλετε;» και της απαντάει ο Πρόεδρος «Δεν σας γνωρίζω. Δεν γνωρίζω κανέναν σας. Μου είστε τόσο άγνωστοι όσο και οι υπόλοιποι άνθρωποι». Και αυτή είναι η σωστή αντιμετώπιση. Συγχωρέστε με, αλλά ειλικρινά αγνοώ αν πρόκειται για πραγματικό quote.
