Υπάρχει μια κατηγορία θεμάτων στην οποία, όταν αφαιρώ προσωρινά την πραγματική ουσία, ειλικρινά το διασκεδάζω να βλέπω διάφορες, αντικρουόμενες πλευρές να πετάνε τη μία κοτσάνα πίσω από την άλλη. Ξυπνάει μέσα μου ο smart bully που έχει την ευκαιρία να την πει σε όλους. Oh shit, είπα bully? Αυτό παίζει να σηκώνει και ευνουχισμό πλέον. Ή μπορεί να σηκώνει και ένα απλό pat-in-the-back συνοδευόμενο με ένα «μπράβο, γιόκα μου». Εξαρτάται. Συμβαίνουν αυτά όταν τείνεις να πιστέψεις ότι το “πω πω, κοίτα τον μαλάκα με τα πατομπούκαλα” και το “σφίξε κι άλλο τον ιμάντα στο λαιμό του ρε! Δεν έχει κοκκινήσει ακόμα” περιγράφονται από την ίδια λέξη.
Όπως θα καταλάβατε, αφορμή για το σημερινό άρθρο ήταν η υπόθεση του Βαγγέλη Γιακουμάκη, του φοιτητή από την Κρήτη, που εξαφανίστηκε στις— όόόχι, δεν νομίζω ότι χρειάζεται να ενημερώσω για τα τεκταινόμενα της έρευνας. Για να είμαι και απόλυτα ειλικρινής, το τι γίνεται με την προσπάθεια εντοπισμού του είναι και λίγο άσχετο με την κουβέντα μας. Άλλωστε, φοβάμαι ότι το θέμα πλέον είναι να βρούνε το πτώμα του. Οκ, δεν ισχυρίζομαι ότι ξέρω κάτι, αλλά αυτή είναι η ψιλοαυθαίρετη μαντεψιά μου. Μακάρι να κάνω λάθος. Με τη δημοσιότητα όμως που δόθηκε στην υπόθεση αυτής της εξαφάνισης, έγιναν γνωστά κάποια γεγονότα με τους συμφοιτητές του. Κάπως έτσι λοιπόν επέστρεψε στη ζωή της καημένης της Επικαιρότητας η λέξη : bullying
Από πού να το πιάσω και πού να το αφήσω. Ας ξεκινήσουμε από τις λεπτομέρειες. Ενημερώθηκα ότι η μετάφραση του bullying που χρησιμοποιήθηκε ήταν εκφοβισμός. Ο Webster μπορεί να στοιχειώσει κανονικότατα κανάλια και εφημερίδες. Αντιλαμβάνομαι τη δυσκολία να μεταφράσεις σωστά τη μεταφορική χρήση της λέξης, αλλά μην πας απλά στο google translate νομίζοντας ότι είναι αλάνθαστο.
Στα γρήγορα, μιας και δεν προτίθεμαι να κάνω μάθημα γλωσσολογίας, το “bully” σαν ρήμα, σημαίνει κυριολεκτικά απειλώ/εκφοβίζω/επιβάλλομαι και ενίοτε ακόμα και εκβιάζω. Με την κυριολεκτική του ερμηνεία χρησιμοποιείται όπως ακριβώς θα χρησιμοποιούσατε τα «απειλώ» και «εκβιάζω». Στην περίπτωση του σχολικού bullying, ο όρος χρησιμοποιείται μεταφορικά και σε ελεύθερη απόδοση θα μπορούσε να μεταφραστεί ως η ακραία περίπτωση των «κοροϊδεύω», «τσιγκλάω», «γελοιοποιώ» ή ακόμα και «ντροπιάζω» αν ντύσεις σωστά το context.
Αυτό όμως, όπως σημείωσα είναι λεπτομέρεια. Πηγαίνοντας ένα βήμα παραπάνω, αποκτάω κι άλλα προβλήματα. To bullying (ό,τι κι αν αυτό είναι διότι ακόμα δεν έχει περιγράψει το περιοχόμενο της μεταφορικής αυτής έννοιας), αναφέρεται σε σχολικές περιπτώσεις. Διότι αναφερόμαστε σε αυτές τις συμπεριφορές (ναι, ναι, ακόμα δεν έχω προσδορίσει για ποιες μιλάω) οι οποίες προέρχονται από ανήλικους. Κι αυτό διότι στους ενήλικους υπάρχουν οι νομικές οδοί όπως οι μηνύσεις. Το φαινόμενο δεν είναι αυτά καθαυτά τα μοτίβα των συμπεριφορών. Το φαινόμενο αυτό περιγράφει τα μοτίβα των συγκεκριμένων συμπεριφορών, όταν αυτά εντοπίζονται στο σχολικό περιβάλλον ή γενικότερα μεταξύ ανηλίκων.
Επειδή ενδεχομένως, το μπέρδεψα λίγο να φέρω ένα παράδειγμα : Ο Μπάμπης, γνωστός από τα παιδικά του χρόνια ως ο νταής και ο αλητάμπουρας της γειτονιάς, καταφέρνει στη σημερινή εργασία του να αναγκάζει τον Ανδρόνικο να καλύπτει το φόρτο εργασίας του, ενώ αυτός την κοπανάει για καφέδες, όπως ανάλογα έπαιρνε την τυροπιτούλα του καημένου του Νικολάκη στην 5η δημοτικού. Ο Μπάμπης λοιπόν, στο δημοτικό πραγματοποιούσε “bullying”. Σήμερα είναι απλά μαλάκας. Understood?
Ο Μπάμπης τώρα θέλει και την πορτοκαλάδα του Νικολάκη
Οι συμπεριφορές αυτές λοιπόν (ναι, ξέρω, χτυπιέστε πλέον), μπορεί να εντοπίζονται σε κάθε περίοδο της ζωής ενός ανθρώπου με τον έναν ή τον άλλον τρόπο, αλλά το “bullying” αναφέρεται (ως ένα υποσύνολο) σε αυτές όταν παρατηρούνται μεταξύ των ανηλίκων. Μέχρι κάποιο σημείο αντιλαμβάνομαι πώς κάποιοι μπορεί να μπερδεύονται με το πώς μπορεί να αναφέρομαι σε έναν 20χρονο ως “ενήλικο”, συγχέοντας τη μαθητική ζωή με τη φοιτητική ζωή, από τα πρώτα –ήντα στα οποία βρίσκονται, αλλά this is the reality. Ποσώς με ενδιαφέρει πότε ωριμάζει ο καθένας. Μόλις κλείσεις τα 18, ΜΠΑΜ!, ενηλικιώθηκες. Απαιτείς πλέον και στο πιο τυπολατρικό μπαράκι να σου σερβίρουν αλκοόλ. Συγχαρητήρια, απέκτησες δικαιώματα και υποχρεώσεις.
Μέχρι στιγμής λοιπόν, εντοπίζω πρόβλημα και στη μετάφραση του όρου, αλλά ακόμα και στη χρήση του όρου, αν και λόγω τεχνικών λεπτομερειών. Ωραία, ας περάσουμε στα πιο βαριά. Τι είναι “bullying”? Χάριν συντομίας, θα αγνοήσω πλήρως για το υπόλοιπο άρθρο τους ηλικιακούς περιορισμούς. Όχι ότι δεν ισχύουν, απλά για να μην κουράσω με τη διευκρίνιση κάθε φορά. Είναι λοιπόν ο Μπάμπης του παραπάνω παραδείγματος θύτης bullying με την τυρόπιτα; Είναι ο Βαγγέλης ο φοιτητής θύμα bullying; Είναι αυτά που κάνει ο Βαγγέλας bullying; Μην τολμήσει κανείς καν να αναρωτηθεί «ποιος Βαγγέλας;». Ένας είναι ο Βαγγέλας!
Η αρχετυπική μορφή του Bully
Θα ξεκινήσω από τα εύκολα. Το δέσιμο σε καρέκλες με ιμάντες στο λαιμό δεν, επαναλαμβάνω και τονίζω, ΔΕΝ είναι bullying. Είναι βασανιστήρια. Μπορεί κάποιος ψυχολόγος να πει ότι μιλάμε για textbook sociopaths. Και το βρίσκω άκρως προσβλητικό τέτοια γεγονότα να καλύπτονται από αυτόν τον “μανδύα”. Αν το έκανες εσύ σε έναν συνάδελφό σου στη δουλειά, θα μιλάγαμε για bullying? Ή μήπως θα έψαχνες δικηγόρο για να εκτίσεις μόνο τρία με πέντε; Το κορυφαίο όμως είναι ότι ενώ από τη μία πλευρά έχεις όλους τους ευαισθητούληδες να μιλάνε για bullying, απέναντι βρίσκεις κάτι ακόμα χειρότερους Βρασίδες να πετάνε τούβλα όπως «Έλα μωρέ, παιδιά είναι και κάνανε την πλάκα τους». Εδώ έχω μόνο ένα πλήρως συγκροτημένο και στέρεο σχόλιο να κάνω : Whaaaaaaat?
Και συνεχίζω με εύκολα, όταν ο Γιαννάκης και ο Κωστάκης παίρνουν την κασετίνα του Γιωργάκη για να την κρύψουν και να του κάνουν πλάκα, ούτε αυτό είναι bullying. Εδώ ναι, εδώ κολλάει το «έλα μωρέ, την πλάκα τους κάνουνε». Ναι, ο Γιωργάκης μπορεί να σπαστεί, μπορεί να τρέξει και στη μαμά του επίσης. Το πώς αντέδρασε ο Γιωργάκης όμως δεν πρέπει να μας αποσπά την προσοχή από το πραγματικό γεγονός. Τα παιδιά ως γνωστόν, ειδικά της ηλικίας του δημοτικού αλλά και αρκετά συχνά του γυμνασίου, αγνοούν τις κοινωνικές επιταγές. Δεν έχουν την κοινωνική συναίσθηση για να προσαρμόσουν τις συμπεριφορές τους. Κι αυτό δεν έχει να κάνει με το αν είναι καλό ή κακό. Έτσι είναι! Οι δάσκαλοι και οι κηδεμόνες είναι αυτοί που πρέπει να «διαιτητεύσουν» την κάθε περίπτωση.
Θεωρητικά θα μπορούσα να πω ότι bullying είναι : “ένα επαναλαμβανόμενο μοτίβο κοροϊδευτικών, και όχι μόνο, συμπεριφορών που ως σκοπό έχουν να υποβαθμίσουν και να υποτιμήσουν το άτομο-θύμα, διασκεδάζοντας τους υπόλοιπους εις βάρος του, περνώντας συχνά από την υπονόμευση στον κοινωνικό αποκλεισμό”. Καλώ ανοικτά κάθε γνώστη ψυχολογίας να τροποποιήσει ή και να συμπληρώσει τον παραπάνω ορισμό που μόλις έβγαλα. Αλλά είμαι αρκετά σίγουρος ότι είμαι αρκετά κοντά. Μπακαλίστικα, μπορώ να συμπληρώσω ότι αν οι αθώες παιδικές πλάκες είναι στο 5 με 10 ας πούμε και τα βασανιστήρια είναι στο 100, το bullying είναι στο 12-30. Αν λαμβάναμε υπόψιν μας κάθε περίπτωση η οποία χαρακτηρίστηκε ως bullying, τότε θα έπρεπε να καταλήξουμε στον ορισμό : “Κάθε γαμημένη συμπεριφορά από το σημείο που απουσιάζει η αβρότητα και όλα τα υπόλοιπα”. Και μετά βλέπεις κάτι τέτοιο :
Και νααααα οι κραγές επιβράβευσης! Και βάλε και ζήτωωωωω! Και πάρε και όόόόόόλεεεε! Όλα αυτά επειδή το παιδί ύψωσε ανάστημα στον bully. Καταρχήν, είναι στο άνω όριο του εύρους του bullying αυτό που βλέπουμε (εκεί γύρω 28 με 32). Ελέγχεται αν ξεφεύγει ή όχι. Εγώ κάτι μπουνίδια είδα. Αλλά αυτό που κάνει το παλικάρι στη συνέχεια είναι πραγματικά άξιο επικρότησης; Πάμε καλά; Συγγνώμη, αλλά θα το πω, αν είναι να αντιδράνε έτσι τα παιδιά που “μπουλιάρονται”, τότε καλύτερα να μην αντιδράνε καθόλου. Αν μόνο εγώ εντοπίζω κάποιο πρόβλημα συμπεριφοράς και στους δύο, τότε το θέμα είναι τεράστιο.
Και όμως, μετά από όλα αυτά, εκεί που έγινα πραγματικά αεροπλάνο είναι ο τρόπος με τον οποίον και αυτό το θέμα (Γιακουμάκης) κομματοπολιτοποιήθηκε. Δεν ξέρω αν το έχετε πάρει γραμμή, αλλά υπήρξε θέμα ότι ανακατεύτηκε πρώην βουλευτής για κάποιον από τους φοιτητές που την είχαν δει «Vaggelis, I wanna play a game». Αυτός τελικά ήταν ο κ. Μαρκογιαννάκης (τουλάχιστον μέχρι να προκύψει κάτι νεώτερο) ο οποίος υποτίθεται ότι παρενέβη για να μην αποβληθεί ένα από τα παιδιά. Ο ίδιος λέει ότι η παρέμβασή του ήταν πριν 2 χρόνια για κάποιον φοιτητή, τον οποίον θα έδιωχναν από τη φοιτητική εστία μέχρι το τέλους του ακαδημαϊκού έτους λόγω κάποιας ζημιάς (ζωγράφισε σε τοίχο την Κρήτη). Κι αυτό επειδή η οικογένεια του φοιτητή είχε οικονομικές δυσκολίες. Τώρα λοιπόν τον “κατηγορούν” ότι φέρει ευθύνες για το θέμα με τον Γιακουμάκη. Κοιτάχτε να δείτε, η μία περίπτωση είναι να λέει αλήθεια. Αλλά ακόμα και ψέμματα να λέει, ακόμα και το ζήτημα να ήταν μεγαλύτερο, σοβαρά τώρα το συνδέουμε με την τρέχουσα υπόθεση; Αυτό είναι το φαινόμενο της πεταλούδας! Ναι, οκ, σύμφωνοι, παράτυπη η παρέμβαση, αλλά και τελείως άσχετη με την επικαιρότητα. Και στην περίπτωση που είναι αληθή τα όσα είπε, τότε πραγματικά στρουθοκαμηλίζουν όσοι χτυπιούνται τώρα. Είναι ένα θέμα να κατακρίνουμε όλα τα κακώς κείμενα, και άλλο να κάνουμε λες και χθες προσγειωθήκαμε στον πλανήτη Γη.
