Ποτέ μου δεν ανήκα σε αυτήν την ευρεία κατηγορία ανθρώπων που ρομαντικοποιούν και εξιδανικεύουν έννοιες όπως αυτή της επανάστασης. Παρόλα αυτά δε μπορώ να αρνηθώ ότι ως απλός παρατηρητής, που πλέον δεν έχει τίποτα να χάσει ή να κερδίσει, γοητεύομαι από τις κοσμοϊστορικές αλλαγές που επήλθαν από μικρές ομάδες ανθρώπων ή/και από πιο μαζικές και οργανωμένες εξεγέρσεις.
Δεν είμαι τόσο αφελής, επίσης, ώστε να ισχυριστώ ότι το νούμερο ένα αίτιο μιας επανάστασης είναι η «πεφωτισμένη μειοψηφία», που με την αγωνιστική της φλόγα και την παθιασμένη της ρητορεία κατάφερε να ανατρέψει τους όρους του εκάστοτε παιχνιδιού.
Παρά τα όσα μας δίδαξε το Fight Club, οι λόγοι των μέχρι τώρα επαναστάσεων δεν προέρχονται από την επιθυμία του ατόμου να βγει από τη ρουτίνα του και να αναζητήσει το πραγματικό νόημα της ζωής. Όχι. Οι αιτίες πατάνε και με τα δύο πόδια σε πολύ πιο «επίγεια» προβλήματα, πραγματιστικού χαρακτήρα: Ο διπλανός μου με κατέκτησε και τώρα θα τον πηδήξω ανάποδα / η φορολογία είναι πολύ υψηλή και δε μπορώ να επιβιώσω / οι εξουσιαστές μου ζούνε με προκλητικά πλουσιοπάροχο τρόπο ενώ ο λαός πεινάει / δεν μπορώ να εξασκήσω ελεύθερα τα θρησκευτικά μου καθήκοντα / δεν έχω δικαίωμα ψήφου / οι οικονομικές ανισότητες έχουν εκτροχιαστεί κλπ.
Ας πάρουμε τις τρεις -κατά κοινή ομολογία- σημαντικότερες επαναστάσεις των τελευταίων αιώνων: την Γαλλική, την Αμερικάνικη και την Οκτωβριανή. Το βασικό αίτιο και των τριών ήταν ο τρόπος διακυβέρνησης των Γάλλων μοναρχών, των Άγγλων βασιλιάδων και της τσαρικής οικογένειας αντίστοιχα. Αν ο κόσμος περνούσε ζωή και κότα επί των συγκεκριμένων καθεστώτων, πόσοι θα αγκάλιαζαν μια ενδεχόμενη εξέγερση;
Κάπου εδώ όμως οφείλω να παραδεχτώ ότι η ισχύς, η μαζικότητα, η οργάνωση και -κυρίως- το ιστορικό αντίκτυπο μιας επανάστασης εξαρτώνται κατά πολύ από το ιδεολογικό υπόβαθρο που τη συνοδεύει. Τι θα ήταν η Οκτωβριανή Επανάσταση χωρίς τις επιρροές του Μαρξ; Τι θα ήταν η Αμερικάνικη Επανάσταση χωρίς τους Founding Fathers; Τι θα ήταν οι τελευταίοι χωρίς τις μεγάλες προσωπικότητες του Διαφωτισμού; (θα μπορούσα να πω και τι θα ήταν οι μεγάλες προσωπικότητες του Διαφωτισμού χωρίς τον Αριστοτέλη, τον Πλάτωνα, τον Επίκουρο, τους Στοϊκούς κλπ. αλλά καλύτερα να απευθυνθείτε στον Professor).
Βέβαια όλο το παραπάνω επεκτείνεται και περεταίρω αν αναρωτηθούμε τι θα ήταν ο Χίτλερ χωρίς τις επιρροές από τους εθνικιστές πολιτικούς Georg Ritter von Schönerer & Anton Drexler, αλλά και από τη (διαστρεβλωμένη) ανάγνωση των γραπτών του Νίτσε.
Τα τελευταίες δεκαετίες, οι δυτικές κοινωνίες έχουν αρχίσει να σχηματίζονται με μια σχετική ιδεολογική ομοιομορφία, χωρίς πάντως αυτό να σημαίνει ότι έχουν σταματήσει να εξελίσσονται. Εξελίσσεται ακόμα και η ίδια η έννοια της επανάστασης, καθώς μετατρέπεται από τις ένοπλες, αιματηρές εξεγέρσεις με στόχο την ανατροπή του πολιτεύματος και του συστήματος διακυβέρνησης, σε μια προσπάθεια αλλαγής απόψεων & νοοτροπίας.
Πολλοί σύγχρονοι φιλόσοφοι εξακολουθούν να παίζουν με αυταπάρνηση και αποτελεσματικότητα το ρόλο τους στη βελτίωση του κοινωνικού χάρτη, αλλά σιγά σιγά μπαίνουν στο παιχνίδι και νέες «δυνάμεις», που απηχούν πιο μαζικά στο συλλογικό ασυνείδητο: Τα media και η ποπ κουλτούρα.
Το internet, η μουσική, ο κινηματογράφος, οι τηλεοπτικές σειρές, οι ενημερωτικές εκπομπές και οι κοινοί κώδικες επικοινωνίας αποτελούν ένα σύγχρονο θαύμα διάδοσης ιδεών, πληροφοριών, ψυχαγωγικών προϊόντων και προτύπων. Και ναι, είναι αδιαμφισβήτητα μέρος της παγκοσμιοποίησης, όσο κι αν κάτι τέτοιο ενοχλεί τους λάτρεις του απομονωτισμού.
Θα φέρω το πιο πρόσφατο, χαρακτηριστικό παράδειγμα που μου έρχεται στο μυαλό. Πριν λίγους μήνες, ο Ομπάμα εμφανίστηκε στη σατιρική εκπομπή του Γαλιφιανάκη σε μια προσπάθειά του να προωθήσει -για πολλοστή φορά- το νέο πρόσωπο του αμερικάνικου συστήματος υγείας. Χάρη στο φορμάτ του “Between Two Ferns”, το γνωστό σαρκαστικό ύφος του δημοφιλούς παρουσιαστή και το καλογραμμένο σενάριο, το συγκεκριμένο εξάλεπτο επεισόδιο ενέπνευσε περισσότερους νέους από όλες τις μακροχρόνιες και πολυδάπανες καμπάνιες που είχε κάνει η αμερικάνικη κυβέρνηση το προηγούμενο διάστημα. Λίγες ώρες μετά την προβολή του, η επισκεψιμότητα στο site healthcare.gov (ο ιστότοπος για την επιλογή και την ασφάλιση σε κάποιο από τα διαθέσιμα πακέτα ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης) αυξήθηκε κατά 40%. Ξανά: 40%! Ω ναι! Όσο τραβηγμένο κι αν ακούγεται, ένα κωμικό σόου έκανε ελκυστικό και κουλ στη νέα γενιά ένα πρόγραμμα υγείας και -ναι, θα το πω- ενδέχεται να έσωσε χιλιάδες ζωές.
Για αυτό, όταν κάποιος σας πει ότι η ποπ κουλτούρα δε συμβάλλει σε κοσμοϊστορικές, επαναστατικές αλλαγές και μεταρρυθμίσεις θυμίστε τους τον Γαλιφιανάκη και το Obamacare, τον Stewart,τον Colbert, τον Maher, το Modern Family και τις αντιλήψεις του κοινού για τους γάμους των ομόφυλων ζευγαριών, το 9gag και την επικοινωνία μέσω μιμιδίων.
